YÜRÜYÜŞ MEKANİZMASI- FAZLARI-AŞAMALARI-PATOLOJİK YÜRÜYÜŞLER

Yürüme Nedir?
   Sağlıklı bir yürüyüş şekli, ekonomi ve stabilite için merkezi sinir sistemi tarafından düzenlenen bir dizi biyomekanik özelliğe bağlıdır.Yürüyüşte,vücut segmentlerinin birbiri ile uyumlu hareket etmesi ve yürüyüşün normal özelliklerini koruması,kas-iskelet ve sinir sistemlerinin koordinasyonunu gerektirmektedir.Pek çok kas,sinir,kemik ve iletimsel yolların bütünleşmesi ile gerçekleşen normal yürüyüş,insanın en otomatik ve en sık kullandığı motor aktivitelerden biridir.Yürüyüşün otomatik ve karmaşık bir özellik taşıması nedeniyle normal ve fonksiyonel olarak  devam ettirilmesinde;dik postür,momentum,gravite değişiklikleri,kas aktivitesi,alt extremite kemiklerinin acılaşmaları ve yürüyüş esnasında alt extremitenin aldığı açısal değerler önem taşımaktadır(1,6,7,8). 


  
 İnsan yürüyüşü, sinir, kas-iskelet sistemi ve kardiyorespiratuar sistemin büyük bölümlerinin karmaşık etkileşimine bağlıdır. Bireysel yürüyüş paterni yaş, kişilik, ruh hali ve sosyokültürel faktörlerden etkilenir. Güvenli yürüme, sağlam bir biliş ve yönetici kontrolü gerektirir. 
   Yaşamın ilk zamanlarında yürüme,öğrenene kadar Serebral Kortex ve Piramidal Sistemin etkisi altındayken;öğrenme tamamlanıp otomatik ve normal hale gelince Serebral kortex devreden çıkar ve Extrapiramidal Sistem etkinleşip devreye girer.Ancak unutulmamalıdır ki yürüme esnasında ani uyarı gelmesi sonucunda Serebral kortex tekrar devreye girip yürümeyi konrol  altına alacaktır. 

Yürüyüş Analizinde Sık Kullanılan Önemli Terimler

Adım:Bir ayağın yerle temas halinde olması ve kontralateral ayağın yerle temasa geçmesi olarak tanımlanabilir.
Adım Uzunluğu:Yürümede bir adım ile peşpeşe gelen kontralateral adım arasındaki doğrusal/öne doğru mesafe. 
Çift Adım Uzunluğu:Yürüme sırasında aynı ayağın ard arda gelen iki topuk vuruşu arası mesafedir.Yani sağ ve sol adım uzunluğunun toplamıdır.
Adım Genişliği:İki ayağın orta hatları arasındaki yana mesafesidir.Ölçülürken topuk ya da ayak bileği ortası kullanılır. 



Yürüme Hızı:Belirili zaman aralığında kişinin aldığı toplam mesafedir. 
Kadans:Tempo.Dakikada atılan adım sayısıdır. 
Kinetik:Hareketin meydana gelmesine sebep olan parametreleri içerir.Örneğin;yerçekimi,yer reaksiyon kuvveti,kas kuvveti,eklem gücü,iç ve dış kuvvetler,… 
Kinematik:Hareketin kendisini dışardan görüldüğü gibi inceler.Hareketi oluşturan iç ve dış faktörlere bakmaz. 





Tek Destek Fazı:Tek ekstremitenin yer ile temas halinde olduğu fazdır. Tek destek fazında basma fazına gelen ekstremite gövdenin ağırlığını yüklenerek vücudu ayağın üzerinden öne doğru ilerletir. Bu sırada salınım fazındaki ekstremite ileriye hareket ederek yere basmaya hazır hale gelir.(2,3,4). 
Çift Destek Fazı: her iki ekstremitenin yere temas eder ve  vücut ağırlığı bir ekstremiteden diğerine aktarılır(2,3,4). 



Yürüyüş Devreleri  ve Fazları
   Yürüme sırasında ağırlık merkezi; yer çekimi, kas kontraksiyonu, eylemsizlik, momentler ve yürüme siklusunun çeşitli fazlarındaki bacaktaki eklem hareket açıklıklarının açısal değerine bağlı olarak yer değiştirir. Yürüme, ağırlık merkezini, destek yüzeyinin dışına taşması ve ekstremite hareketleri ile ağırlık merkezinin destek yüzeyi içinde tutulma çabasıdır.Başka deyişle normal yürüyüş yerçekim merkezinin öne doğru yer değiştirmesiyle birlikte gövdenin ve ekstremitelerin ritmik alternatif hareketleri olarak tanımlanır.Biyomekanik yönden yürüyüş,dengenin ritmik olarak kaybedilip kazanılması şeklinde tamımlanabilir. Normal bir yürüyüşün beş adet ön-koşulu bulunmaktadır: 
1. Basma fazı öncesinde ayağın uygun bir pozisyonda olması 
2. Basma fazı boyunca stabilite sağlanması 
3. Salınım fazında ayağın öne doğru ilerletilmesi 
4. Uygun bir adım uzunluğu 
5. Uygun enerji harcanımı 
   Bu gereksinimlerden bir tanesinin bile karşılanamaması patolojik yürüyüş olarak tanımlanır(2,5) 
   Yürüme siklusu, bir ayağın topuk vuruşu ile aynı ayağın bir sonraki topuk vuruşu arasında geçen zamandaki hareketler dizisidir (2,3,4). Yürüme, peşi sıra tekrarlanan yürüme sikluslarının bir araya gelmesiyle oluşur (2,3,4).    Yürüme temel olarak beyinde başlar ve basma fazı(ilk temas-yüklenme fazı-basma ortası-basma sonu-salınım öncesi)ile salınım fazı(erken salınım-salınım ortası-salınım sonu)olmak üzere ikiye ayrılır. 



Yürüme Fazları



1)Basma Fazı: Yürüme siklusunun %60’ını oluşturur. Ayağın topuk vuruşu ile yere ilk temas ettiği an başlar ve ayağın yerle temasının kesildiği parmak kalkışı ile tamamlanır. Basma fazı; ilk temas, yüklenme fazı, basma ortası faz, basma sonu faz ve salınım öncesi faz olarak beşe ayrılır; 
a.İlk Temas: 
    Literatürde topuk vuruşu olarak da geçen ilk temas,topuk vuruşu ile başlayarak topuk vuruşunun deselerasyonunu sağlamaktır.Yürüme siklusunun %0-%2’lik kısmını oluşturur.(2,5) 
    Alt Extremite Pozisyonu: 
   *Ayak bileği: Dorsifleksiyon ve plantarfleksiyon arası nötral/orta pozisyonda(0).
   *Diz Eklemi:Tam extansiyon. 
   *Kalça Eklemi:25-30°fleksiyon.(5) 
   *Baş ve Gövde:Vertikal pozisyonda. 
   Primer Kaslar: 
   *Gluteus Maximus 
   *Hamstrigler 
   *Tibialis Anterior.(5) 

b.Yüklenme Fazı:
    Yürüme siklusunun %2-%12’lik kısmını oluşturur. İlk temas fazındaki ayağın yer letam teması ile devam eder ve karşı ekstremite salınım fazına geçince son bulur. Bu fazın hedefleri, şok absorbsiyonunu, yük aktarma stabilitesini ve ilerlemenin devamlılığını sağlamaktır.Ayrıca ilk çift destek fazıdır.(2) 
    Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak bileği:15° plantar flexion 
   *Diz Eklemi:15-20°flexion 
   *Kalça Eklemi:Extansion. 
   Primer Kaslar: 
   *Tibialis Anterior 
   *Quadriceps Femoris 
   *Hamstringler 
   *Gluteus Maximus ve Medius 
   *Adduktörler(5) 

c.Basma Ortası: 
    Yürüme siklusunun %12-%31’lik kısmını oluşturur. Karşı ekstremite salınım fazına geçince başlar ve vücut ağırlık merkezi ayağın önü ile hizalanıncaya kadar devam eder. Bu fazda ekstremite ve gövde stabilitesinin sağlanması hedeflenir.(2)
   Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak bileği:10°dorsiflexion. 
   *Diz Eklemi:Nötral. 
   *Kalça Eklemi:Nötral. 
   Primer Kaslar: 
   *Soleus 
   *Quadriceps Femoris 
   *Gluteus Maximus 

d.Basma Sonu:
   Yürüme siklusunun %31-%50’lik kısmını oluşturur. Topuk kalkışı ile başlar, diğer ekstremitede ayak salınım fazını tamamlayıp topuk vuruşu yaptığında sona erer. Bu fazın hedefleri, ilgili ayak üzerinde gövdenin desteklenerek ilerletilmesi ve ekstremite ve gövde stabilitesinin sağlanmasıdır.(2,3,4) 
   Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak Bileği:10°plantar flexion. 
   *Diz Eklemi:Extansion. 
   *Kalça Eklemi:10°hiperextansion. 
   Primer Kaslar: 
   *Gastrocinemius ve Soleus 
   *Tibialis Posterior 
   *Peronealler.(5) 

e.Salınım Öncesi:
   Yürüme siklusunun %50-%62’lik kısmını oluşturur. Karşı ekstremitenin ayağı topuk vuruşu yaptığında başlar, aynı ekstremitedeki parmak kalkışı ile son bulur. Ekstremiteyi salınım fazına hazırlamak bu fazın hedefidir.(2) 
   Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak Bileği:20°plantar flexion. 
   *Diz Eklemi:35°flexion. 
   *Kalça Eklemi:10°hiperextansion. 
   Primer Kaslar:
   *Gastrocinemius 
   *Adduktörler 
   *Rectus Femoris. 


(2,21)

2.Salınım Fazı: Yürümenin %40’lık kısmını oluşturur. Erken salınım fazı, salınım ortası fazı ve salınım sonu fazı olmak üzere üç fazdan oluşur;
a.Erken Salınım: 
   Yürüme siklusunun %62-%75’lik kısmını oluşturur. Salınım fazının ilk kısmıdır. Parmak kalkışı ile başlar. Ekstremite, karşı tarafta basma ortası fazda olan ekstremite ile yan yana geldiği zaman sonlanır. Bu fazda ayağın ve ekstremitenin uygun bir şekilde öne ilerletilmesi hedeflenir.(2,3,4) 
   Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak Bileği:Nötral 
   *Diz Eklemi:25°-35° fleksiyon ya da daha fazla artış(Maximal 65°) (5).
   *Kalça Eklemi:20°fleksion ya da daha fazla artış. 
   Primer Kaslar: 
   *Tibialis Anterior
   *Extansör Digitorum Longus ve Extansör Hallucis Longus 
   *Biceps Femoris 
   *İliopsoas 

b.Salınım Ortası:
   Yürüme siklusunun %75-%87’lik kısmını kaplar. Ekstremite, karşı tarafta basma ortasında olan ekstremite ile yan yana geldiği zaman başlar. Salınımdaki ekstremitenin öne ilerletilmesinde tibianın vertikal olarak yere dik olduğu an sonlanır. Bu fazda ekstremitenin öne ilerletilmesi ve doğru bir ayak süzülüşü hedeflenmektedir.(2,5) 
   Alt Extremite Pozisyonu: 
   *Ayak bileği: Dorsifleksion pozisyonunda ve ayak nötralde. 
   *Diz Eklemi:25°-30°flexion. 
   *Kalça Eklemi:25°flexion. 
   Primer Kaslar: 
   *Tibialis Anterior.(3,4,5) 

c.Salınım Sonu:
   Yürüme siklusunun %87-%100’lük kısmını oluşturur. Salınımdaki ekstremitede tibianın vertikal dikliği ile başlar, aynı ekstremitenin topuk vuruşuyla sonlanır. Bu fazda hedeflenen, ayağın öne ilerletilmesinin doğru bir şekilde sonlanması ve ekstremitenin basma fazına hazırlanmasıdır.(2,3,4) 
   Alt Extremite Pozisyonları: 
   *Ayak Bileği:Nötral. 
   *Diz Eklemi:Nötral. 
   *Kalça Eklemi:30°flexion. 
   Primer Kaslar: 
   *Tibialis Anterior 
   *Hamstringler 
   *Quadriceps Femoris (5) 





Patolojik Yürüyüşler
   Sağlıklı bir yürüyüş şekli, ekonomi ve stabilite için merkezi sinir sistemi tarafından düzenlenen bir dizi biyomekanik özelliğe bağlıdır. Yaralanmalar ve diğer patolojiler, bu özellikleri değiştirebilir ve genellikle enerji harcaması ve dengesi için zararlı sonuçlarla birlikte önemli yürüyüş eksikliklerine neden olabilir.(6,7,8,9) 
   Yürümek, sağlıklı bireyler için çok az zorluk teşkil etse de, hemiparezi, omurilik yaralanması veya amputasyon gibi yürüyüş patolojileri olanlar bunu yorucu ve zor bulabilirler. Örneğin patolojik yürüyüş, sağlıklı yürüyüşün iki katı metabolik enerji gerektirebilir. Ayrıca, dengeyi korumak ve hatta yürüyüş modelinin kendisini üretmek gibi nöromotor kontrol zorlukları ortaya çıkarabilir.(11,12) 
   Normal yürüyüş, sağlam bir kas-iskelet sistemi üzerinde hareket eden merkezi ve çevresel sinir sistemlerinin dinamik entegrasyonunu gerektirir. Yaşlanmanın yanı sıra bir dizi spesifik hastalık süreci bu etkileşimi tehlikeye atabilir.(10,11,12) 
   Patolojik yürüyüş paternleri genel olarak nöromüsküler veya kas-iskelet sistemi etiyolojilerine ayrılabilir. Yürüyüş sapmaları bir kemik, eklem veya yumuşak dokunun yapısal anormalliklerinden kaynaklanabilir. Patolojik yürüyüşün diğer nedenleri arasında nöromüsküler ve miyopatik durumlar bulunur.Diz,ayak-ayak bileği patolojileri,bacak kısalığı,serebrovasküler durumlar,merkezi sinir sisteni ve serebellar bozukluklar,kalça fleksör-extansör,quadriceps,gastrocinemius-soleus,ayak bileği dorsifleksör gibi kasların kuvvet kaybına ya da hasara uğraması sonucu patolojik yürüyüşler meydana gelebilir.Bu yürüyüşler yürüme esnasında kaydedilen gözleme dayalı değerlendirmeler,fonksiyonel yürüyüş değerlendirmesi gibi testler ve ölçekler,açısal kinematik analiz,EMG analizleri,adım analizi gibi birçok yöntemle objektif ya da subjektif olarak değerlendirilir. 



1.Düşük Ayak: Ayak bileğinin dorsal fonksiyon kaybı ile ortaya çıkar.(1). Dorsifleksör kasların yetersizliği, peroneal sinirin fibula başı tuzak nöropatisine ek olarak L5 radikülopati, serebrovasküler hastalık,multipl skleroz, serebral palsi gibi üst motor nöron hastalıkları; siyatik sinir lezyonu, polinöropati, Guillain Barre sendromu, kauda ekina sendromu, lomber pleksopati, kalça ve diz artroplastisi, osteotomi ve penetran yaralanmalar gibi travmatik nedenler; uzamış anestezi, uzun süre litotomi pozisyonunda kalma, sıkı diz bandajı, bacak bacak üstüne atma, uzamış çömelme gibi eksternal kompresyonlar ve yer kaplayan sonucunda oluşabilir. (15,16,17,18,19)


2.Topuk Yürüyüşü: Ayak bileği artmış dorsifleksiyonu, ayak bileğinde yürüme döngüsünün gerektirdiği hallerde plantar fleksiyonun gerçekleştirilememesi olarak da tanımlanabilir. Ayak bileği artmış dorsifleksiyonu sonucu yürümenin basma sonu aşamasında tibia öne doğru hareket ederken topuk kalkışı gerçekleşemez ya da topuk kalkışı gerçekleşse bile diz fleksiyona zorlanır. Gastrosoleus kas grubunun güçsüzlüğü gibi nedenler sonucu oluşur.(13,20) 

3.Stepaj Yürüyüşü: Ayak bileği ve ayak parmaklarında extansion hareketi olmaz.Yürürken hastanın ayağı ile zemin arası düşük olan parmak ucu temas eder,bu esnada parmak ucunu yerden kaldırmak için dizinde flexiion gözlenir. 



4.Ekin/Parmak Ucu Yürüyüşü: Kişi yürürken  ayak bileği plantar fleksiyonu artar. Bu durum; Aşil kontraktürü, dorsifleksiyon yaptıran kasların yetersizliği, ekstremite kısalığı gibi durumlarda ortaya çıkar.(13)



5.Trandelenburg Yürüyüşü: Yürümenin bacak kaldırma ve sallanma aşamalarında vücut ağırlığı tek bacak üzerine yerleştirilir.Kalça abdüktörleri /Gluteus Medius zayıflığı olan bir hasta, pozitif bir Trendelenburg belirtisi ile karşımıza çıkacaktır.Salınım fazında olan ekstremitenin pelvisi aşağı düşer. 



6.Ördek Vari Yürüyüş: Çift taraflı gluteus medius zayıflığı sonucunda meydana gelir. 



7.Oraklama/Circumductıon Yürüyüşü: Hastada kalça flexıonu ve ayak dorsıflexıonu gerçekleşmezken ayak varus pozisyonundadır.Yani salınım fazında ayağın yerle temasını kesebilmek için kişide pelvik elevasyonla beraber kalça sirkümdiksiyonu oluşur ve genellikle hemiplejik hastalarda karşımıza çıkar. 



8.Makaslama Yürüyüşü: Kalça abduktor kas güçsüzlüğü, adduktor artmış spastisitesi ya da kontraktürü ve karşı taraf kalça eklemi abduksiyon kontraktürü sonucu kalça ekleminde artmış adduksiyon görülür. Bu gibi durumlarda ekstremitenin öne doğru ilerlemesi güçleşir. Tüm ekstremite mediale kayar ve eğer etkilenen ekstremite karşı ekstremitenin önüne geçince meydana gelir.(13)



9.Kalça Flexion Yürüyüşü: Kalça eklemini ilgilendiren ağrılı durumlar, eklem artrodezi, kalça fleksiyon kontraktürü, artmış kalça fleksör spastisitesi ve kalça ekstansör kas zaafiyeti kalça fleksiyonunda artma ile karakterizedir. Kalça eklemi artmış fleksiyonu, basma aşamasında stabilitenin sağlanmasını ve vücudun öne ilerlemesini güçleştirir.(13)

10.Gluteus Maxımus Yürüyüşü: Gluteus Mxımus kas zayıflığında görülür ve ilgili yani zayıf taraftaki ekstremite yürümenin salınım fazında gövde ekstansionu ile desteklenir.

11.Bükük Diz Yürüyüşü:  Diz fleksiyonunda artma ya da diz ekstansiyonunda yetersizlik diz bükük yürüyüşüne neden olur. Normalde basma ortası aşamasında diz ekstansiyona gelmeli ve basma sonu aşamasında fleksiyon görülmelidir. Oysa artmış diz fleksiyonu durumunda gövde öne doğru eğilir, kalça ekstansörleri gövdeyi dik tutmak için aşırı biçimde çalışır, adım mesafesi kısalır ve gövdenin öne doğru ilerlemesi güçleşir.(13,14)



12.Sert Diz Yürüyüşü:  Hastada yürürken  diz yeterli fleksiona gelemez.

13.Sıçyarak Yürüme: Diplejik serebral palside sık görülen patolojik bir yürüme biçimidir. Artmış ayak bileği plantar fleksiyonu ile beraber artmış diz fleksiyonunun görülmesi sıçrayarak yürüme tanısını desteklerken, artmış ayak bileği dorsifleksiyonu bizi diz bükük yürüme tanısına yaklaştırır.(13)



14. Antaljik Yürüyüş: Ağırlık taşımadaki ağrıdan kaynaklanan bir yürüyüştür. Kısalmış duruş fazı ile karakterizedir ve en sık kronik kas-iskelet sistemi ağrısı olan hastalarda görülür.




15.Parkinson Yürüyüşü: Hasta yürürken küçük adımlarla ayaklarını yere sürüyerek ve gövdesi hafif flexionda olacak şekilde yürür.Adından da anlaşılacağı gibi Parkinson hastalarına spesifik patolojik bir yürüyüştür.



16.Gowers Belirtisi: Kas distrofileri özellikle proksimal kas gruplarını tuttuğundan ve paraspinal kas zaafı nedeniyle karın öne doğru çıkmış olduğundan bunlarda iki tarafa yalpalayarak ördek gibi yürüyüş dikkati çeker. Hastanın yerden kalkışı da tipiktir; elleriyle kademeli bir şekilde bacaklarına tutunarak ayağa kalkar.




KAYNAKÇA:

1.Kuo AD, Donelan JM. Dynamic principles of gait and their clinical implications. Phys Ther. 2010 Feb;90(2):157-74. doi: 10.2522/ptj.20090125. Epub 2009 Dec 18. PMID: 20023002; PMCID: PMC2816028

2.Önerge K, Baş öne eğik yürümenin yürüme ve denge üzerine etkisi / Effects of walking with bowed down head on gait and balance, İstanbul Üniversitesi / Sağlık Bilimleri Enstitüsü / Pediatrik Temel Bilimler Anabilim Dalı / Gelişim Nörolojisi Bilim Dalı,Konu:Fizyoterapi ve Rehabilitasyon = Physiotherapy and Rehabilitation,2019, 599954.

3. Berker, N., Yalçın, S., Yavuzer, G., Gök, H. (2001). Yürüme analizi. İstanbul.

4. Perry, J. Ve Burnfield J.M. (2010). Gait Analysis: Normal and Pathological Function. (2nd ed.). ABD: SLACK Incorporated.

5.Şener G,Sağlıklı Genç Kadınlarda Farklı Topuk Yüksekliklerine Göre Yürüyüşün Duruş Fazında Diz Ekleminin Kinematik Ve Kinetik Analizi,T.C.Hacettepe Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Konu:Fizyoterapi ve Rehabilitasyon,1987,284014.

6. Wert, D. M., Brach, J., Perera, S., & VanSwearingen, J. M. (2010). Gait biomechanics, spatial and temporal characteristics, and the energy cost of walking in older adults with impaired mobility. Physical therapy, 90(7), 977–985. https://doi.org/10.2522/ptj.20090316

7. Biomechanical walking pattern changes in the fit and healthy elderly. Winter DA, Patla AE, Frank JS, Walt SE Phys Ther. 1990 Jun; 70(6):340-7

8. Comparison of gait of young men and elderly men. Blanke DJ, Hageman PA Phys Ther. 1989 Feb; 69(2):144-8

9. Mechanical and metabolic determinants of the preferred step width in human walking. Donelan JM, Kram R, Kuo AD Proc Biol Sci. 2001 Oct 7; 268(1480):1985-92

10. Saha D, Gard S, Fatone S, Ondra S. The effect of trunk-flexed postures on balance and metabolic energy expenditure during standing. Spine (Phila Pa 1976) 2007;32:1605–161

11. . Gonzalez EG, Corcoran PJ. Ambulasyon sırasında enerji harcaması . İçinde: Downey JA, Myers SJ, Gonzalez EG, Lieberman JS. eds. Rehabilitasyon Tıbbının Fizyolojik Temeli Boston, MA: Butterworth-Heinemann; 1994: 413–446

12. Waters R, Mulroy S. The energy expenditure of normal and pathologic gait. Gait Posture 1999;9:207–231

13. Sarıkaya İ, İnan M. Patolojik yürüme. TOTBİD Dergisi 2014; 13:344–350 doi: 10.14292/totbid.dergisi.2014.39

14. Hoang HX, Reinbolt JA. Crouched posture maximizes ground reaction forces generated by muscles. Gait Posture 2012;36(3):405–8

15. İsmailoğLu Ö, Albayrak SB, Gürmen Ş, Gülşen İ,KayaoğLu ÇF. lomber diskopatili hastada düşük ayak nedeni: yüzeyel femoral ve popliteal arter trombozu. Sinir Sistemi Cerrahisi Dergisi 2009; 2: 100- 2.

16. Kaya E, Doruk Analan P. Çömelme egzersizi sonrası unilateral peroneal paralizi. Cukurova Med J 2016; 41: 32-6.

17..Stewart JD. Foot drop: where, why and what to do? Pract Neurol 2008; 8: 158-68.

18 . Karslı PB, Karaahmet ÖZ, Ünlü E, Gürçay E, Çakçı A. Uzun süre litotomi pozisyonunda kalmaya bağlı gelişen peroneal palsi. FTR Dergisi 2014; 17: 166-9

19.  TAŞCI İ., DEMİR CF,TUNÇ Z. Kronik Egzersize Bağlı Kompartman Sendromunda Peroneal  Sinire Bası Nedeniyle Meydana Gelen Düşük Ayak: Bir Olgu Sunumu.Fırat Tıp Dergisi/Firat Med J 2019; 24 (3): 162-165

20. Kinney CL, Jaweed MM, Herbison GJ, Ditunno JF. Overwork effect on partially denervated rat soleus muscle. Arch Phys Med Rehabil 1986;67(5):286–9.

21.Stöckel, T., Jacksteit, R., Behrens, M., Skripitz, R., Bader, R., Mau-Moeller, A. (2015). The mental representation of the human gait in young and older adults. Front Physiol. 6, 943.